ავტორი ნინო მიქიაშვილი
19:00 24.11.2013
საყდრისის უძველეს ოქროს მაღაროსთან მიმართებაში განვითარებული მოვლენების გამო პრემიერ-მინისტრმა კულტურის მინისტრს ყური აუწია; ჩვენი ქვეყანა საერთაშორისო სკანდალში შეიძლება გაეხვეს, რადგან კულტურის მინისტრი კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროს მნიშვნელობას, რომელმაც საერთაშორისო აღიარება უკვე მოიპოვა; საყდრისის უძველეს ოქროს მაღაროს ერთი ნაწილი ბულდოზერით ჩამოაჭრეს; ძეგლის მიმდებარე ტერიტორიაზე არსებული ნამოსახლარებიც ბულდოზერით გადათხარეს, რის გამოც პასუხი არავის უგია;
საყდრისის უძველეს ოქროს მაღაროში ქართულ-გერმანული ექსპედიცია ფსიქოლოგიური ტერორის ქვეშ, ვიდეოკამერამომარჯვებული თანამედროვე ქართველი ჩაფრების მუდმივი ზედამხედველობის ქვეშ მუშაობს; კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს წარმომადგენლები კი, რომლებმაც საყდრისის ბედის გადაწყვეტაში გარკვეული როლი უნდა ითამაშონ, თავიანთ ფუნქციას არ ასრულებენ; საქართველოს მთავარმა პროკურატურამ რეაგირება მოახდინა საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროს გადასარჩენად შექმნილი საინიციატივო ჯგუფის საჩივარზე, - ესააა ჩემს ხელთ არსებული სიახლეები, რასაც უფრო დეტალურად ამ აბზაცის ქვეშ შეგიძლიათ გაეცნოთ.
საყდრისში ყოფნისას ფოტოაპარატით გადავიღე: თანამედროვე ქართველი ჩაფრები; სამეცნიერო პროექტის წარდგინება; მიწისქვეშა გვირაბების მცირე ნაწილი; უძველესი ოქროს მაღაროს ზედა მხარე; ოქროს გადასამუშავებელი იარაღები; გერმანელი არქეოლოგების მიერ მადნებიდან ოქროს მიღების უძველესი მეთოდებისა და ტექნოლოგიების პრაქტიკული წარმოდგენა და ბულდოზერით გადათხრილი ნამოსახლარი და მაღაროს ჩამოჭრილი ნაწილი. ფოტოკოლაჟი ტექნიკურად გამართა და ფონად ვახტანგ კახიძის მუსიკა დაურთო “ობიექტივის“ პროდიუსერმა ილია ჩაჩიბაიამ, რისთვისაც მას მადლობას ვუხდი.
საყდრისში ყოფნისას ქართულ-გერმანული არქეოლოგიური ექსპედიციის ხელმძღვანელმა ირინა ღამბაშიძემ მითხრა, რომ ოქროს მომპოვებელი კომპანია RMG GOLD-ს წარმომადგენელი, როგორც წესი არქეოლოგებს მუდმივად თან დაჰყვება და ყველაფერს პატარა ვიდეოკამერით იღებს. პლუს ამას, ამავე კომპანიის კიდევ ორი წარმომადგენელი არქეოლოგებს ზედამხედველებად თავზე ადგას. საქმე იმაშია, კულტურისა და ძეგლთა დაცვის მინისტრმა გურამ ოდიშარიამ 2013 წლის 8 აგვისტოს გამოსცა ბრძანება N03/130, სახელწოდებით “საყდრისის-ყაჩაღიანის არქეოლოგიურ ობიექტთან დაკავშირებით გასატარებელი ღონისძიებების შესახებ“. ამ დოკუმენტით კულტურის მინისტრმა კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს გენერალურ დირექტორ მერაბ ბოჭოიძეს დაავალა, რომ ბრძანების ძალაში შესვლიდან არაუგვიანეს ხუთ დღეში შექმნილიყო კომისია, რომელიც დააკვირდებოდა საყდრისში მომუშავე ქართულ-გერმანული ექსპედიციის მუშაობას. ამავე ბრძანებაში მინისტრმა მიუთითა, რომ კომისიის წევრები მერაბ ბოჭოიძეს უნდა შეერჩია კომპანია RMG-ის მიერ წარმოდგენილი კანდიდატურებისგან.
საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროს გადასარჩენად შექმნილი საინიციატივო ჯგუფის წევრებს (სოსო მანჯავიძეს, ზაზა მგალობლიშვილს და მე) 19 აგვისტოს, კულტურის მინისტრთან, მის პირველ მოადგილესთან და სამინისტროს სხვა წარმომადგენლებთან შეხვედრისას განგვიმარტეს, რომ ქართულ-გერმანული არქეოლოგიური ექსპედიციის მუშაობას ოქროს მომპოვებელი ფირმის წარმომადგენლებთან ერთად აკვირდებიან კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს წარმომადგენლებიც. ეს ინფორმაცია 22 აგვისტოს საყდრისში ყოფნის დროს არ დადასტურდა - ქართულ-გერმანული ექსპედიციის წევრებმა მითხრეს, რომ კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს წარმომადგენლები არქეოლოგიური სამუშაობის დაკვირვებას ვერ ახერხებენ, რის მიზეზადაც საჭირო ფინანსების არარსებობას ასახელებენ. არადა, მათ ოქროს მომპოვებელ კომპანიასთან ერთად უნდა წარადგინონ დასკვნა, რომლის მიხედვით უნდა გადაწყდეს საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროს არქეოლოგური ზონის არსებობა-არარსებობის საკითხი. დასკვნის დაწერას დაკვირვების გარეშე თუ აპირებენ, გამოდის, რომ წინასწარ იციან დასკვნა რა შინაარსიის იქნება.
დოკუმენტი, რომლითაც საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის მინისტრი ეჭვქვეშ აყენებს საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროს მნიშვნელობას და შესაბამისად, ქართველი და გერმანელი არქეოლოგების პროფესიონალიზმს, გვერდნახევრიანია - წერილი N01/13-2785-ით გურამ ოდიშარიამპრემიერ-მინისტრ ბიძინა ივანიშვილს ატყობინებს, რომ საყდრისში უძველესი ოქროს მაღაროს არსებობა არ დასტურდება. გურამ ოდიშარია იმოწმებს გარკვეულ სახელმწიფო უწყებების წარმომადგენლების დასკვნებს, რომლებიც თურმე მიუთითებენ, რომ თუ ოქროს მომპოვებელი კომპანია RMG თავის დაწყებულ საქმეს თუ არ გააგრძელებს, ქვეყანა დაიქცევა და გარემო განადგურდება!
წერილი N01/13-2785-ით გურამ ოდიშარიამ ბიძინა ივანიშვილს 8 ივლისს მიმართა. ერთი თვის თავზე პატრიოტმა ქართველმა მეცნიერებმა პირადი კონტაქტების საშუალებით პრემიერ-მინისტრს მიაწოდეს საქართველოს კულტურის მინისტრის სახელზე გერმანიიდან მოსული წერილები, რომლებშიც გერმანელი მეცნიერები საყდრისის ოქროს მაღაროს მნიშვნელობაზე წერენ და კულტურის მინისტრს მსოფლიო მნიშვნელობის ძეგლის გადარჩენას ევედრებიან. გერმანელი სპეციალისტების წერილების გაცნობის შემდეგ პრემიერ-მინისტრმა გურამ ოდიშარიას ყური აუწია (რასაკვირველია, არაპირდაპირი გაგებით) – “კეთილი ინებე და ამ რთული ვითარებიდან გამოსავალი, როგორც გინდა ისე იპოვეო“. ეს არის ორი დამოუკიდებელი, წესიერი, ძალიან სანდო წყაროებისგან მიღებული და არაოფიციალურად დადასტურებული ინფორმაცია.
22 აგვისტოს საყდრისში ყოფნისას საკუთარი თვალით ვნახე და გადავიღე ბულდოზერით გადათხრილი ადგილები. იქ სადაც სამარხი და ქვევრი ჩანს, ეროვნული მუზეუმის წარმომადგენელმა, არქეოლოგმა გოდერძი ნარიმანიშვილმა მიმიყვანა:
“ჩვენ ახლა ვდგავართ საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროდან 50-60 მეტრის დაშორებით. ეს ტერიტორია არქეოლოგიური დაცვის ზონაში შედის. ეს ბორცვი, როგორც ჩანს, იყო შუა საუკუნეების (ალბათ X-XIII) დასახლება, რომლის დიდი ნაწილი კომპანია RMG-იმ მოჭრა. იმ ადგილას, სადაც ქვევრი ჩანს, არ არის გამორიცხული, რომ მარანი იყო. ქვევრის სიახლოვეს თქვენ ხედავთ ნახშირის ნაწილებს, რასაც არქეოლოგები კულტურულ ფენას ვეძახით, რაც ნიშნავს ადამიანის მოქმედების კვალს. გამორიცხული არ არის, რომ ეს ნაგებობა ხანძრის შედეგად დაინგრა და ამდენი ნახშირი ამიტომაც ჩანს. აქვე არსებული სამარხებიც ალბათ, X-XIII საუკუნეებს მიეკუთვნება.
ამ ტერიტორიის გარშემო ჩვენი ექსპედიცია წლების განმავლობაში მუშაობდა, ანტიკური ხანის სამარხებია გათხრილი, ისევე, როგორც ბრინჯაოს ხანის ნამოსახლარები. ის მონაკვეთი, რომელიც ოქროს მომპოვებელმა კომპანიამ ბულდოზერით მოჭრა, შეუსწავლელია“.
საყდრისის მაღაროს ბულდოზერით ჩამოჭრილი ნაწილი, რომელზეც სამარხები წყლითა და მიწითაა გადაფარული, დამათვალიერებინა არქეოლოგიური კვლევის ცენტრის უფროს მეცნიერ-თანამშრომელმა გიორგი მინდიაშვილმა:
“როცა აქაურობა დაზიანდა, მაშინ ამ ძეგლს უძრავი კულტურული მემკვიდრეობის სტატუსი ჰქონდა, რომელსაც ასევე აქვს არქეოლოგიური დაცვის ზონა და რომელშიც ეს მონაკვეთიც ხვდებოდა, მაგრამ აქ ყოველგვარი ნებართვის გარეშე შემოვიდნენ. საბურღი სამუშაოების ჩასატარებლად მოედნების მოსწორება სჭირდებოდათ და ბულდოზერები გამოიყენეს. კულტურის სამინისტროს ამის შესახებ შევატყობინეთ. მათ ოქროს მომპოვებელ კომპანიასთან მოილაპარაკეს, რომ აქ აღარ შემოვიდოდნენ. აი, ეს იყო რეაგირება. მაგალითად, ნებართვის გარეშე შევიდნენ აბულმუგის ხეობაში და ნამოსახლარები იქაც დაანგრიეს“.
ჩემს კითხვაზე - რა ხდება ხოლმე ნორმალურ ქვეყანაში, როცა კერძო კომპანია არქეოლოგიური დაცვის ზონაში ასე იქცევა? გიორგი მინდიაშვილმა მომიგო:
“კერძო კომპანიებს უზარმაზარი ჯარიმები ეკისრებათ, თუ არა სისხლის სამართლებრივი პასუხისგება. შემდეგ დაზიანებული ობიექტების სრული არქეოლოგიური შესწავლა ხდება. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში კერძო კომპანიისთვის, არც ჯარიმა დაუკისრებიათ და არც სასამართლოში უჩივლია ვინმეს, რაც ალბათ, კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის სააგენტოს უნდა გაეკეთებინა, რომელზეც ეს უფლებები დელეგირებულია კულტურის სამინისტროს მხრიდან“.
რა რეაგირება მოჰყვა არქეოლოგიური დაცვის ზონის ბულდოზერით ჩამოჭრას, ამაზე კითხვები დავუსვი კულტურის სამინისტროს კულტურული მემკვიდრეობის სტრატეგიის ორგანიზაციების კოორდინაციისა და ნებართვების მთავარ სპეციალისტს ზვიად მატიაშვილს, რომელიც 22 აგვისტოს კულტურის მინისტრის პირველ მოადგილე მარინე მიზანდართან ერთად საყდრისში იმყოფებოდა.
რა რეაგირება მოახდინა სამინისტრომ წერილობით მომართვაზე? ვგულისხმობ საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროს ნაწილის ჩამოჭრის და არქეოლოგიური დაცვის ზონაში ბულდოზერით მუშაობის ფაქტებს.
ზვიად მატიაშვილი: სამინისტროში წერილი სავარაუდოდ, გაზაფხულზე შემოვიდა. ეს წერილი კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნულ სააგენტოში გადავგზავნეთ, ვისაც კანონით მოეთხოვება კულტურული მემკვიდრეობის მეთვალყურეობა და მონიტორინგი. რამდენადაც ჩემთვისაა ცნობილი, მათ რეაგირება მოახდინეს - ჩამოვიდნენ, RMG-ის წარმომადგენლებს შეხვდნენ და ოფიციალურად აცნობეს იმის შესახებ, რომ მათ კანონი დაარღვიეს.
ესაა რეაგირება? კი მაგრამ კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის განადგურება ხომ სისხლის სამართლის კოდექსით ისჯება და ბოლომდე რატომ არ მიჰყევით?! - სამინისტროს და სააგენტოს გევალებათ კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლების დაცვა.
-სამინისტრომ გააკეთა ზუსტად ის, რაც მას კანონით ევალებოდა.
ვის ევალებოდა შესაბამისი ორგანოსთვის მიმართვა?
-ეს ევალებოდა კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნულ სააგენტოს.
საყდრისის ოქროს მაღაროს ირგვლივ კიდევ ერთი სიახლეა - საქართველოს მთავარმა პროკურატურამ რეაგირება მოახდინა საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროს გადასარჩენად შექმნილი საინიციატივო ჯგუფის სახელით შეტანილ საჩივარზე; მთავარმა პროკურატურამ 5 აგვისტოს შეტანილი საჩივარი რეაგირებისთვის ქვემო ქართლის სამხარეო პროკურატურას გადაუგზავნა. შეგახსენებთ, რომ კულტურული მემკვიდრეობის განზრახ ყელყოფის ფაქტთან დაკავშირებით გამოძიების დაწყებას მოითხოვენ: რაულ გვეტაძე, დავით თარხან-მოურავი, დავით სახვაძე, სოსო მანჯავიძე, რევაზ კანაშვილი, ივანე თვალავაძე, გიორგი ცირეკიძე, პეტრე ივანიშვილი, ზაზა წიკლაური და სხვები.
შეგახსენებთ, რომ ამგვარი რეაგირება მთავარმა პროკურატურამ სვანეთის საგანძურზეც მოახდინა, მაგრამ რეაგირება რეაგირებად დარჩა, პროკურატურას ჯერჯერობით მეტი არაფერი გაუკეთებია.
საყდრისის უძველესი ოქროს მაღარო ბოლომდე განადგურება, თუ გულზე ხელს დავიკრეფთ და მის გადასარჩენად მშვიდობიან და სამართლებრივ ბრძოლას შევწყვეტთ. ახლა ყველაფერი საზოგადოების იმ აქტიურ ნაწილზეა დამოკიდებული, ვინც თვლის, რომ ჩვენი სიძლიერე ჩვენს სარწმუნოებასა და ჩვენს კულტურულ მემკვიდრეობაშია, რომლის განადგურებითაც ჩვენი ქვეყნის მომავალიც ნადგურდება. ეს არის ჩემი ვარაუდი (და არა მარტო ჩემი), რომელიც ეფუძნება საყდრისის გარშემო განვითარებულ ბოლოდროინდელ მოვლენებს და განსაკუთრებით, 22 აგვისტოს საყდრისში, გერმანელი და ქართველი არქეოლოგების მიერ გამართულ ღონისძიებას, რომლის დროსაც კიდევ ერთხელ, ცხადად გამოიკვეთა, რომ საქართველოს სახელმწიფოებრივ ინტერესს ქართველების ნაცვლად გერმანელები იცავენ და მადლობის სანაცვლოდ ჩვენგან იღებენ ფსიქოლოგიურ ტერორს.
და ბოლოს - 22 აგვისტოს საყდრისში ჩასული ვიყავი მეტალურგიის ინსტიტუტის დირექტორის მოადგილის დავით სახვაძის დახმარებით, რისთვისაც მას მადლობას ვუხდი. ასევე მადლიერებას გამოვხატავ იმ მეცნიერებისადმი, რომლებმაც პრემიერ-მინისტრს გერმანელების წერილები მიაწოდეს და რომლებიც საყდრისთან დაკავშირებულ დოკუმენტაციას პერიოდულად მეც მაწვდიან.
19:00 24.11.2013
საყდრისის უძველეს ოქროს მაღაროსთან მიმართებაში განვითარებული მოვლენების გამო პრემიერ-მინისტრმა კულტურის მინისტრს ყური აუწია; ჩვენი ქვეყანა საერთაშორისო სკანდალში შეიძლება გაეხვეს, რადგან კულტურის მინისტრი კითხვის ნიშნის ქვეშ აყენებს საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროს მნიშვნელობას, რომელმაც საერთაშორისო აღიარება უკვე მოიპოვა; საყდრისის უძველეს ოქროს მაღაროს ერთი ნაწილი ბულდოზერით ჩამოაჭრეს; ძეგლის მიმდებარე ტერიტორიაზე არსებული ნამოსახლარებიც ბულდოზერით გადათხარეს, რის გამოც პასუხი არავის უგია;
საყდრისის უძველეს ოქროს მაღაროში ქართულ-გერმანული ექსპედიცია ფსიქოლოგიური ტერორის ქვეშ, ვიდეოკამერამომარჯვებული თანამედროვე ქართველი ჩაფრების მუდმივი ზედამხედველობის ქვეშ მუშაობს; კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს წარმომადგენლები კი, რომლებმაც საყდრისის ბედის გადაწყვეტაში გარკვეული როლი უნდა ითამაშონ, თავიანთ ფუნქციას არ ასრულებენ; საქართველოს მთავარმა პროკურატურამ რეაგირება მოახდინა საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროს გადასარჩენად შექმნილი საინიციატივო ჯგუფის საჩივარზე, - ესააა ჩემს ხელთ არსებული სიახლეები, რასაც უფრო დეტალურად ამ აბზაცის ქვეშ შეგიძლიათ გაეცნოთ.საყდრისში ყოფნისას ფოტოაპარატით გადავიღე: თანამედროვე ქართველი ჩაფრები; სამეცნიერო პროექტის წარდგინება; მიწისქვეშა გვირაბების მცირე ნაწილი; უძველესი ოქროს მაღაროს ზედა მხარე; ოქროს გადასამუშავებელი იარაღები; გერმანელი არქეოლოგების მიერ მადნებიდან ოქროს მიღების უძველესი მეთოდებისა და ტექნოლოგიების პრაქტიკული წარმოდგენა და ბულდოზერით გადათხრილი ნამოსახლარი და მაღაროს ჩამოჭრილი ნაწილი. ფოტოკოლაჟი ტექნიკურად გამართა და ფონად ვახტანგ კახიძის მუსიკა დაურთო “ობიექტივის“ პროდიუსერმა ილია ჩაჩიბაიამ, რისთვისაც მას მადლობას ვუხდი.
საყდრისში ყოფნისას ქართულ-გერმანული არქეოლოგიური ექსპედიციის ხელმძღვანელმა ირინა ღამბაშიძემ მითხრა, რომ ოქროს მომპოვებელი კომპანია RMG GOLD-ს წარმომადგენელი, როგორც წესი არქეოლოგებს მუდმივად თან დაჰყვება და ყველაფერს პატარა ვიდეოკამერით იღებს. პლუს ამას, ამავე კომპანიის კიდევ ორი წარმომადგენელი არქეოლოგებს ზედამხედველებად თავზე ადგას. საქმე იმაშია, კულტურისა და ძეგლთა დაცვის მინისტრმა გურამ ოდიშარიამ 2013 წლის 8 აგვისტოს გამოსცა ბრძანება N03/130, სახელწოდებით “საყდრისის-ყაჩაღიანის არქეოლოგიურ ობიექტთან დაკავშირებით გასატარებელი ღონისძიებების შესახებ“. ამ დოკუმენტით კულტურის მინისტრმა კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს გენერალურ დირექტორ მერაბ ბოჭოიძეს დაავალა, რომ ბრძანების ძალაში შესვლიდან არაუგვიანეს ხუთ დღეში შექმნილიყო კომისია, რომელიც დააკვირდებოდა საყდრისში მომუშავე ქართულ-გერმანული ექსპედიციის მუშაობას. ამავე ბრძანებაში მინისტრმა მიუთითა, რომ კომისიის წევრები მერაბ ბოჭოიძეს უნდა შეერჩია კომპანია RMG-ის მიერ წარმოდგენილი კანდიდატურებისგან.
საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროს გადასარჩენად შექმნილი საინიციატივო ჯგუფის წევრებს (სოსო მანჯავიძეს, ზაზა მგალობლიშვილს და მე) 19 აგვისტოს, კულტურის მინისტრთან, მის პირველ მოადგილესთან და სამინისტროს სხვა წარმომადგენლებთან შეხვედრისას განგვიმარტეს, რომ ქართულ-გერმანული არქეოლოგიური ექსპედიციის მუშაობას ოქროს მომპოვებელი ფირმის წარმომადგენლებთან ერთად აკვირდებიან კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს წარმომადგენლებიც. ეს ინფორმაცია 22 აგვისტოს საყდრისში ყოფნის დროს არ დადასტურდა - ქართულ-გერმანული ექსპედიციის წევრებმა მითხრეს, რომ კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნული სააგენტოს წარმომადგენლები არქეოლოგიური სამუშაობის დაკვირვებას ვერ ახერხებენ, რის მიზეზადაც საჭირო ფინანსების არარსებობას ასახელებენ. არადა, მათ ოქროს მომპოვებელ კომპანიასთან ერთად უნდა წარადგინონ დასკვნა, რომლის მიხედვით უნდა გადაწყდეს საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროს არქეოლოგური ზონის არსებობა-არარსებობის საკითხი. დასკვნის დაწერას დაკვირვების გარეშე თუ აპირებენ, გამოდის, რომ წინასწარ იციან დასკვნა რა შინაარსიის იქნება.
დოკუმენტი, რომლითაც საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის მინისტრი ეჭვქვეშ აყენებს საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროს მნიშვნელობას და შესაბამისად, ქართველი და გერმანელი არქეოლოგების პროფესიონალიზმს, გვერდნახევრიანია - წერილი N01/13-2785-ით გურამ ოდიშარიამპრემიერ-მინისტრ ბიძინა ივანიშვილს ატყობინებს, რომ საყდრისში უძველესი ოქროს მაღაროს არსებობა არ დასტურდება. გურამ ოდიშარია იმოწმებს გარკვეულ სახელმწიფო უწყებების წარმომადგენლების დასკვნებს, რომლებიც თურმე მიუთითებენ, რომ თუ ოქროს მომპოვებელი კომპანია RMG თავის დაწყებულ საქმეს თუ არ გააგრძელებს, ქვეყანა დაიქცევა და გარემო განადგურდება!
წერილი N01/13-2785-ით გურამ ოდიშარიამ ბიძინა ივანიშვილს 8 ივლისს მიმართა. ერთი თვის თავზე პატრიოტმა ქართველმა მეცნიერებმა პირადი კონტაქტების საშუალებით პრემიერ-მინისტრს მიაწოდეს საქართველოს კულტურის მინისტრის სახელზე გერმანიიდან მოსული წერილები, რომლებშიც გერმანელი მეცნიერები საყდრისის ოქროს მაღაროს მნიშვნელობაზე წერენ და კულტურის მინისტრს მსოფლიო მნიშვნელობის ძეგლის გადარჩენას ევედრებიან. გერმანელი სპეციალისტების წერილების გაცნობის შემდეგ პრემიერ-მინისტრმა გურამ ოდიშარიას ყური აუწია (რასაკვირველია, არაპირდაპირი გაგებით) – “კეთილი ინებე და ამ რთული ვითარებიდან გამოსავალი, როგორც გინდა ისე იპოვეო“. ეს არის ორი დამოუკიდებელი, წესიერი, ძალიან სანდო წყაროებისგან მიღებული და არაოფიციალურად დადასტურებული ინფორმაცია.
22 აგვისტოს საყდრისში ყოფნისას საკუთარი თვალით ვნახე და გადავიღე ბულდოზერით გადათხრილი ადგილები. იქ სადაც სამარხი და ქვევრი ჩანს, ეროვნული მუზეუმის წარმომადგენელმა, არქეოლოგმა გოდერძი ნარიმანიშვილმა მიმიყვანა:
“ჩვენ ახლა ვდგავართ საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროდან 50-60 მეტრის დაშორებით. ეს ტერიტორია არქეოლოგიური დაცვის ზონაში შედის. ეს ბორცვი, როგორც ჩანს, იყო შუა საუკუნეების (ალბათ X-XIII) დასახლება, რომლის დიდი ნაწილი კომპანია RMG-იმ მოჭრა. იმ ადგილას, სადაც ქვევრი ჩანს, არ არის გამორიცხული, რომ მარანი იყო. ქვევრის სიახლოვეს თქვენ ხედავთ ნახშირის ნაწილებს, რასაც არქეოლოგები კულტურულ ფენას ვეძახით, რაც ნიშნავს ადამიანის მოქმედების კვალს. გამორიცხული არ არის, რომ ეს ნაგებობა ხანძრის შედეგად დაინგრა და ამდენი ნახშირი ამიტომაც ჩანს. აქვე არსებული სამარხებიც ალბათ, X-XIII საუკუნეებს მიეკუთვნება.
ამ ტერიტორიის გარშემო ჩვენი ექსპედიცია წლების განმავლობაში მუშაობდა, ანტიკური ხანის სამარხებია გათხრილი, ისევე, როგორც ბრინჯაოს ხანის ნამოსახლარები. ის მონაკვეთი, რომელიც ოქროს მომპოვებელმა კომპანიამ ბულდოზერით მოჭრა, შეუსწავლელია“.
საყდრისის მაღაროს ბულდოზერით ჩამოჭრილი ნაწილი, რომელზეც სამარხები წყლითა და მიწითაა გადაფარული, დამათვალიერებინა არქეოლოგიური კვლევის ცენტრის უფროს მეცნიერ-თანამშრომელმა გიორგი მინდიაშვილმა:
“როცა აქაურობა დაზიანდა, მაშინ ამ ძეგლს უძრავი კულტურული მემკვიდრეობის სტატუსი ჰქონდა, რომელსაც ასევე აქვს არქეოლოგიური დაცვის ზონა და რომელშიც ეს მონაკვეთიც ხვდებოდა, მაგრამ აქ ყოველგვარი ნებართვის გარეშე შემოვიდნენ. საბურღი სამუშაოების ჩასატარებლად მოედნების მოსწორება სჭირდებოდათ და ბულდოზერები გამოიყენეს. კულტურის სამინისტროს ამის შესახებ შევატყობინეთ. მათ ოქროს მომპოვებელ კომპანიასთან მოილაპარაკეს, რომ აქ აღარ შემოვიდოდნენ. აი, ეს იყო რეაგირება. მაგალითად, ნებართვის გარეშე შევიდნენ აბულმუგის ხეობაში და ნამოსახლარები იქაც დაანგრიეს“.
ჩემს კითხვაზე - რა ხდება ხოლმე ნორმალურ ქვეყანაში, როცა კერძო კომპანია არქეოლოგიური დაცვის ზონაში ასე იქცევა? გიორგი მინდიაშვილმა მომიგო:
“კერძო კომპანიებს უზარმაზარი ჯარიმები ეკისრებათ, თუ არა სისხლის სამართლებრივი პასუხისგება. შემდეგ დაზიანებული ობიექტების სრული არქეოლოგიური შესწავლა ხდება. ამ კონკრეტულ შემთხვევაში კერძო კომპანიისთვის, არც ჯარიმა დაუკისრებიათ და არც სასამართლოში უჩივლია ვინმეს, რაც ალბათ, კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის სააგენტოს უნდა გაეკეთებინა, რომელზეც ეს უფლებები დელეგირებულია კულტურის სამინისტროს მხრიდან“.
რა რეაგირება მოჰყვა არქეოლოგიური დაცვის ზონის ბულდოზერით ჩამოჭრას, ამაზე კითხვები დავუსვი კულტურის სამინისტროს კულტურული მემკვიდრეობის სტრატეგიის ორგანიზაციების კოორდინაციისა და ნებართვების მთავარ სპეციალისტს ზვიად მატიაშვილს, რომელიც 22 აგვისტოს კულტურის მინისტრის პირველ მოადგილე მარინე მიზანდართან ერთად საყდრისში იმყოფებოდა.
რა რეაგირება მოახდინა სამინისტრომ წერილობით მომართვაზე? ვგულისხმობ საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროს ნაწილის ჩამოჭრის და არქეოლოგიური დაცვის ზონაში ბულდოზერით მუშაობის ფაქტებს.
ზვიად მატიაშვილი: სამინისტროში წერილი სავარაუდოდ, გაზაფხულზე შემოვიდა. ეს წერილი კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნულ სააგენტოში გადავგზავნეთ, ვისაც კანონით მოეთხოვება კულტურული მემკვიდრეობის მეთვალყურეობა და მონიტორინგი. რამდენადაც ჩემთვისაა ცნობილი, მათ რეაგირება მოახდინეს - ჩამოვიდნენ, RMG-ის წარმომადგენლებს შეხვდნენ და ოფიციალურად აცნობეს იმის შესახებ, რომ მათ კანონი დაარღვიეს.
ესაა რეაგირება? კი მაგრამ კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლის განადგურება ხომ სისხლის სამართლის კოდექსით ისჯება და ბოლომდე რატომ არ მიჰყევით?! - სამინისტროს და სააგენტოს გევალებათ კულტურული მემკვიდრეობის ძეგლების დაცვა.
-სამინისტრომ გააკეთა ზუსტად ის, რაც მას კანონით ევალებოდა.
ვის ევალებოდა შესაბამისი ორგანოსთვის მიმართვა?
-ეს ევალებოდა კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ეროვნულ სააგენტოს.
საყდრისის ოქროს მაღაროს ირგვლივ კიდევ ერთი სიახლეა - საქართველოს მთავარმა პროკურატურამ რეაგირება მოახდინა საყდრისის უძველესი ოქროს მაღაროს გადასარჩენად შექმნილი საინიციატივო ჯგუფის სახელით შეტანილ საჩივარზე; მთავარმა პროკურატურამ 5 აგვისტოს შეტანილი საჩივარი რეაგირებისთვის ქვემო ქართლის სამხარეო პროკურატურას გადაუგზავნა. შეგახსენებთ, რომ კულტურული მემკვიდრეობის განზრახ ყელყოფის ფაქტთან დაკავშირებით გამოძიების დაწყებას მოითხოვენ: რაულ გვეტაძე, დავით თარხან-მოურავი, დავით სახვაძე, სოსო მანჯავიძე, რევაზ კანაშვილი, ივანე თვალავაძე, გიორგი ცირეკიძე, პეტრე ივანიშვილი, ზაზა წიკლაური და სხვები.
შეგახსენებთ, რომ ამგვარი რეაგირება მთავარმა პროკურატურამ სვანეთის საგანძურზეც მოახდინა, მაგრამ რეაგირება რეაგირებად დარჩა, პროკურატურას ჯერჯერობით მეტი არაფერი გაუკეთებია.
საყდრისის უძველესი ოქროს მაღარო ბოლომდე განადგურება, თუ გულზე ხელს დავიკრეფთ და მის გადასარჩენად მშვიდობიან და სამართლებრივ ბრძოლას შევწყვეტთ. ახლა ყველაფერი საზოგადოების იმ აქტიურ ნაწილზეა დამოკიდებული, ვინც თვლის, რომ ჩვენი სიძლიერე ჩვენს სარწმუნოებასა და ჩვენს კულტურულ მემკვიდრეობაშია, რომლის განადგურებითაც ჩვენი ქვეყნის მომავალიც ნადგურდება. ეს არის ჩემი ვარაუდი (და არა მარტო ჩემი), რომელიც ეფუძნება საყდრისის გარშემო განვითარებულ ბოლოდროინდელ მოვლენებს და განსაკუთრებით, 22 აგვისტოს საყდრისში, გერმანელი და ქართველი არქეოლოგების მიერ გამართულ ღონისძიებას, რომლის დროსაც კიდევ ერთხელ, ცხადად გამოიკვეთა, რომ საქართველოს სახელმწიფოებრივ ინტერესს ქართველების ნაცვლად გერმანელები იცავენ და მადლობის სანაცვლოდ ჩვენგან იღებენ ფსიქოლოგიურ ტერორს.
და ბოლოს - 22 აგვისტოს საყდრისში ჩასული ვიყავი მეტალურგიის ინსტიტუტის დირექტორის მოადგილის დავით სახვაძის დახმარებით, რისთვისაც მას მადლობას ვუხდი. ასევე მადლიერებას გამოვხატავ იმ მეცნიერებისადმი, რომლებმაც პრემიერ-მინისტრს გერმანელების წერილები მიაწოდეს და რომლებიც საყდრისთან დაკავშირებულ დოკუმენტაციას პერიოდულად მეც მაწვდიან.
